برنامه سلامت میانسالان

امروزه، نیمی از جمعیت کشورهای در حال توسعه را میانسالان تشکیل می دهند. اکثریت جمعیت میانسالان یعنی حدود یک و نیم میلیارد نفر در کشورهای آسیا زندگی می کنند. جمعیت میانسالان به طور روز افزونی در حال افزایش است؛ به ویژه در کشورهای در حال توسعه رشد آن سریعتر از رشد کل جمعیت در همه سنین اتفاق می افتد و بر عکس جمعیت کودکان که رشد آن رو به کاهش دارد؛ سرعت رشد جمعیت بزرگسال تا چند دهه آینده نیز ادامه خواهد داشت. درصد جمعیت 59-15 ساله جهان در سال 2000 میلادی 2/59 بوده است. پیش بینی می شود که این رقم در سال 2015 میلادی به 3/61 درصد برسد. قاعده پهن هرم سنی جمعیت در کشورهای جوان در سال های آینده به گروه های سنی بالاتر تعلق خواهد گرفت. کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و ظرف سالهای آینده شکم هرم جمعیت به میانه هرم نزدیک خواهد شد. این گروه کثیر وو مولد جامعه که تاکنون به دلیل تمرکز بر گروه های پرخطر دیگر مانند کودکان از بسیاری از خدمات محروم مانده اند، نیازمند حمایت جدی برای ارتقا همه جانبه کیفیت زندگی هستند.
میزان مرگ و میر این گروه سنی بخصوص در کشورهای در حال توسعه رقم بالایی را به خود اختصاص می دهد.پسر بچه هایی که در این کشورها به سن 15 سالگی می رسند؛ فقط50-25 درصد شانس زنده ماندن بعد از 60 سالگی را دارا هستند، در حالی که این رقم در کشورهای پیشرفته 12 درصد است. میانسالان یا به عبارت دیگر والدین محور سلامت خانواده بوده و مرگ و میر، ناتوانی و رفتارهای آنها، همه ابعاد سلامت خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد : خطرات تهدید کننده سلامتی بر سلامت سایر گروه های سنی در خانواده نیز موثر است (انتقال مادر به جنین، اثر سوء تغذیه و دیابت و فشارخون مادر بر جنین، اثر استعمال دخانیات بر سلامت سایر افراد خانواده و ...) علاوه بر تاثیر ناشی از سیر طبیعی بیماریها در مجموعه خانواده به این نکته نیز باید توجه داشت که با توجه به یادگیری رفتار در خانواده و نقش والدین در شبکه یادگیری اجتماعی، آثار این رفتارها بر جنبه های مختلف سلامت و بیماری و تاثیر آن در فرهنگ رفتاری همه اعضای خانواده بر هیچ کس پوشیده نیست. همچنین بررسی ها نشان داده است که نرخ مرگ و میر کودکان پدر از دست داده و مادر از دست داده افزایش قابل توجهی داشته است. افزایش موارد کار و افت تحصیلی در فرزندانی که یکی یا هر دو والد خود را از دست داده اند نیز از دیگر آثار نامطلوب است. مرگ مادر نه فقط به دلایل مرتبط با حاملگی و زایمان بلکه به دلایل دیگر نیز به همان اندازه برای خانواده فاجعه آمیز است و مرگ و ناتوانی پدر که تاکنون کمتر به آن اهمیت داده شده است، برای خانواده در تمامی ابعاد دردناک و جبران ناپذیر است. از سوی دیگر، این گروه سنی دارای نقش مولد هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر بیولوژیک می باشند وسایر گروه های سنی در خانواده و جامعه به آن وابسته اند. این وابستگی در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای پیشرفته بوده و نقش آن مهمتر است. بیماری در گروه میانسالان بیشترین روزهای از دست رفته کای را ایجاد و بیشترین فشار اقتصادی را به جامعه وارد می کند. بیماری ها در این گروه سنی هم بر میزان درآمد زایی و هم بر نوع هزینه ها تاثیر دارد. مضیقه مالی برای سایر افراد خانواده از نظر بهداشت و درمان از جمله آثار اقتصادی مرتبط با بیماری های این گروه از جمعیت و آثار سوء آن بر سلامت دیگر گروه های سنی می باشد. سالمندی سالم و فعال در گرو بزرگسالی سالم و تاثیر بیماریهای دوره بزرگسالی بر سلامت دوره سالمندی انکار ناپذیر است. چهره سلامت و بیماری در این گروه سنی متفاوت با گروه های سنی دیگر از جمله کودکان است و مداخله برای کاهش بار بیماری ها در آنان به سادگی کنترل بیماری های واگیردار که با اقدامات استاندارد فعال و ساده مانند EPI انجام می شود، مقدور نیست. کنترل بیماری های این گروه سنی به شدت به مسایل فرهنگی، اجتماعی و شیوه زندگی بستگی دارد و برنامه های بین بخشی متعددی را می طلبد.

تاریخچه ارائه خدمات مربوط به برنامه سلامت زنان :

در سال 1374 اولین طرح پیشگیری و تشخیص زود هنگام سرطان پستان تهیه و در سال 1376 غربالگری آن آغاز شد. علی رغم چالش های مختلف پیرامون روش غربالگری سرطان پستان و نتایج مختلف پژوهشهای انجام شده غربالگری با آموزش روش خودآزمایی (Self Breast Exam) و انجام (Clinical Breast Exam) انجام می شود. از سال 1370 سرطان دهانه رحم نیز در کنار برنامه تنظیم خانواده مورد توجه قرار گرفت و از سال 1374 به عنوان برنامه جداگانه با هدف ارتقا سلامت زنان 65-20 ساله ازدواج کرده به مرحله اجرا رسید. در طی سال های 79- 75 1203 مورد مشکوک به دیسپلازی و 10 مورد مشکوک سرطان دهانه رحم پیدا شد . با توجه به هزینه اثربخش نبودن برنامه انجام تست غربالگری رایگان در سیستم شبکه منتفی و برنامه های آموزش عمومی تقویت شد.

چشم انداز

دستیابی به جامعه ای سالم و مولد به گونه ای که هر فرد 25 تا 60 ساله ای بتواند متناسب با وضعیت سلامتی خود، اصول شیوه زندگی سالم را فراگرفته و به کار بندد و در هر زمان و مکان به خدمات غربالگری و پاراکلینیک تشخیصی به منظور تشخیص زودرس بیماری و پیشگیری از مرگ و ناتوانی دسترسی داشته باشد و با بهره گیری از خدمات سلامت مطلوب و دسترسی عادلانه، کیفیت زندگی مناسبی را تجربه نمایدو با خاطراتی خوش این دوران را سپری نموده و به دوران سالمندی پا گذارد.

بیانیه رسالت

واحد سلامت میانسالان متولی ارتقای سطح سلامت میانسالان از طریق کاهش مرگ و ناتوانی ناشی از بیماری های اولویت دار دوره میانسالی در راستای تعهدات ملی و بین المللی می باشد. عمده ترین بیماریهای هدف این برنامه بیماریهای قلبی عروقی، بیماریهای سرطانی، بیماریهای عضلانی اسکلتی، بیماریهای غدد متابولیک و تغذیه ای، بیماریهای گوارشی،بیماریهای ادراری تناسلی واختلالات روانی می باشد و فعالیتهای اجرایی این برنامه بر دو محور فعالیتهای آموزشی و فعالیتهای غربالگری استوار است .گروه هدف این برنامه زنان و مردان 25 تا 60 ساله می باشند که بالغ بر 45 درصد کل جمعیت کشور را شامل می شوند و به عنوان سرمایه های اقتصادی واجتماعی نقش مولد در جامعه ایفاد می نمایند و مسئولیت و بار وابستگی گروههای غیر فعال اقتصادی جامعه ( کودکان زیر 15 سا ل و سالمندان بالای 64 سال ) را بر عهده دارند و لذا سلامت این نسل به عنوان نسل مولد و پویا ،تضمین کننده سلامت جامعه می باشد.
برنامه سلامت میانسالان بر آن است تا با بهره گیری از تکنولوژی نوین برای انتقال مفاهیم سلامتی و ترویج شیوه زندگی سالم در میانسالی در جهت کنترل عوامل خطر و کاهش بار بیماری های اولویت دار و نیز از طریق ارائه خدمات آموزشی و مشاوره ای و انجام تست پاپ اسمیر (در زنان 20 تا 65 ساله حداقل یکبار ازدواج کرده ) و معاینات سالانه پستان (در زنان 30 تا 65 ساله) در جهت تشخیص زودرس سرطان های شایع و پیشگیری از مرگ و ناتوانی این سرطان ها اهتمام ورزد.
 

اهداف کلی :

 - ارتقای شیوه زندگی سالم در گروه سنی میانسالی و بزرگسالی (25 تا 60 سالگی)
 - کاهش مرگ و ناتوانی ناشی از بیماری های اولویت دار

یائسگی :

یائسگی یا منوپوز طبیعی به دوره ای فیزیولوژیک از زندگی زنان اطلاق می شود که تخمدان ها تولید استروژن را متوقف می کنند. این دوره معمولاً با قطع قاعدگی به مدت یکسال بدون ارتباط با عوامل پاتولوژیک شناخته می شود. سن متوسط شروع یائسگی 51 سال ( از 47 تا 53 سال) است. اما در مطالعات ایران میانگین سنی یائسگی پایین تر و 8/47 سال می باشد.

دوره گذار یائسگی و به عبارت دیگر دوره پری منوپوز یا کلیماکتریک دوره زمانی بلافاصله قبل و بعد از شروع یائسگی است و به طور متوسط 4 سال طول می کشد. از آنجا که تغییرات هورمونی و در نتیجه علائم ناشی از آن مربوط به کاهش تدریجی استروژن است. ممکن است علائم یائسگی نیز قبل از قطع کامل قاعدگی آغاز شده و زمان زیادی طول بکشد تا منوپوز اتفاق بیفتد.

از  طرف دیگر بسیاری از زنان به علائم مختلف خود در این دوره بی توجهی کرده و آن را به افزایش سن نسبت می دهند. لذا ارائه خدمات به آنان به صورت فعال برای کشف این گونه موارد و برخورد مناسب ضروری است، ضمن آنکه پیش از شروع یائسگی و پیدا شدن علائم آن آموزشهای لازم برای تغییر شیوه زندگی و بهبود کیفیت آن سبب پیشگیری از عوارض یائسگی شده و فرد را برای شناخت درست از پدیده یائسگی و برخورد صحیح با آن آماده می سازد.

گروه هدف برنامه کشوری ارائه خدمات یائسگی زنان 60-45 سال می باشد.

هدف کلی برنامه :

کاهش موربیدیتی ناشی از تغییرات دوره یائسگی در زنان 60-45 سال

اهداف جزئی برنامه :

1.افزایش آگاهی و تغییر نگرش و بهبود عملکرد زنان گروه هدف و همسران آنها در حفظ سلامتی

2.بهبود رفتار تغذیه ای زنان گروه هدف با هدف پیشگیری از عوارض یائسگی

3.بهبود فعالیت فیزیکی زنان گروه هدف با هدف پیشگیری از عوارض دوره یائسگی

4.بهبود کیفیت زندگی زنان 60-45 سال