برنامه جوانی جمعیت

جمعیت جوان و سرمایه انسانی به عنوان یکی از مهمترین ارکان موثر بر توسعه هر کشور از اهمیت خاصی برخوردار بوده و بستر خلاقیت و پویایی در ابعاد مختلف توسعه اقتصادی- اجتماعی را برای آن کشور فراهم می نماید. در سال های اخیر، با توجه به تغییر و تحولات جمعیت در کشور، مقام معظم رهبری در این خصوص "سیاست های کلی جمعیت" (30 اردیبهشت، 1393) را ابلاغ نمودند. بر اساس متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به روسای سه گانه و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام با عنایت به اهمیت مقوله جمعیت در اقتدار ملی، با توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیت کنونی کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری در سال های گذشته، اشاره شده است تا با در نظر داشتن نقش ایجابی جوانی جمعیت در پیشرفت کشور، برنامه ریزی جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متناسب با سیاست های جمعیتی کشور انجام گیرد و اجرای سیاست ها به طور مستمر رصد شود.

ایران با جمعیت ۸۳  میلیون و ۵۰۰ هزار نفر، از شاخص توسعه انسانی 0.798 برخوردار بوده و جز کشورهای با رده بالای توسعه قرار گرفته است ( برنامه توسعه سازمان ملل، 2018). از جمله شاخص های مهم توسعه انسانی، امید به زندگی است که بر اساس اطلاعات مرکز آمار (1395)، این شاخص حدود هفده سال افزایش یافته و از 58.9 سال (1359) به 75.4 سال (1394) رسیده است. بر اساس آمار سرشماری  نفوس و مسکن، متوسط رشد جمعیت کشور از 3.13 درصد در سال 1345 به 1.24 درصد در سال 1395 کاهش یافته است. بالاترین درصد رشد جمعیت طی سال های 1355 تا 1365 بوده که سالانه 3.91 درصد بوده است. پس از آن دهه، رشد جمعیت روند کاهشی داشته و در سال 1395 به 24/1 رسیده است . این روند کاهشی هشدار جدی برای اقتدار، پویایی و بالندگی کشور است. مسئله نگران کننده دیگر، ترکیب و ساختار جمعیت کشور و کاهش سطح باروری است. در حالی که ساختار هرم سنی در سال های 1335 کاملاً جوان بوده و سهم قابل توجهی از جمعیت کشور ( 42.2 درصد) در سنین 0-14 سال قرار داشتند، از سال 1375 به بعد، با کاهش سهم جمعیت 14-0 سال، قاعده هرم سنی در حال جمع شدن بوده و در سال 1395، سهم این گروه به 24 درصد کاهش یافته است. در مقابل، سهم جمعیت 64-15 سال و 65 سال و بیشتر در جمعیت کشور افزایش یافته و ترکیب غالب جمعیت کشور به سمت میانسالی پیشرفت کرده است.

جمعیت جوان به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار کشورها به شمار می رود. نیروی مولد و جوان به عنوان یکی از پایه های اصلی قدرت و رشد اقتصادی - اجتماعی کشورها محسوب می شود. قدرت و توسعه هر کشور در رابطه با نیروی انسانی و جمعیت معنا پیدا می کند. حرکت به سمت توسعه همه جانبه نیاز جدی به توسعه و ارتقاء سرمایه انسانی دارد. یکی از مهم ترین مولفه های سرمایه انسانی، وضعیت سلامت مردم است.

با توجه به اهمیت برنامه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی سیاست های کلی «جمعیّت» را که بر اساس بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین شده است، ابلاغ کردند. متن ابلاغیه رهبر انقلاب به رؤسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به شرح زیر است:

بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم

با عنایت به اهمیّت مقوله جمعیّت در اقتدار ملّی؛ و با توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیّت کنونی کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز؛ و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیّت و نرخ باروری در سال‌های گذشته، سیاست‌های کلی جمعیّت ابلاغ می‌گردد. با در نظر داشتن نقش ایجابی عامل جمعیّت در پیشرفت کشور، لازم است برنامه‌ریزی‌های جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور متناسب با سیاست‌های جمعیّتی انجام گیرد. همچنین ضروری است با هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذیربط در این زمینه، اقدامات لازم با دقّت، سرعت و قوّت صورت گیرد و نتایج رصد مستمر اجرای سیاست‌ها گزارش شود.  سیّدعلی خامنه‌ای 30 اردیبهشت/۱۳۹۳                                                                              

اطلاعات جمعیتی :

جدول شماره 1 : اطلاعات جمعیتی بر اساس سامانه سیب ابتدای سال 1402

جدول شماره 2 : شاخص‌های جمعیتی  براساس سامانه سیب